با سلام و عرض ادب، امیدوارم حالتون خوب باشه. امروز با شما هستیم با اولین قسمت از گناه شناسی.
قراره توی چندتا پست راجع به این مباحث بپردازیم. حتما حتما دنبال کنید چون خیلی مباحث جذابیه و کمک میکنه که با مثال های ساده و روان بتونیم مباحث رو به سادگی درک کنیم. با ما همرا باشید.
گناه چیست؟
گناه چیست، خیلی از ماها میدونیم گناه کاربدیه ولی اگه یکی بیاد به ما بگه که اصلا گناه چیه جوابی نداریم بهش بدیم، بریم جلوتر تا بیشتر با این مفهوم آشنا بشیم.
مفهوم ساده گناه یعنی نافرمانی، نا فرمانی از دستوارت خداوند؛ یعنی خدای متعال گفته به ما که این کار رو انجام بده، ما اون کارو انجام نمیدیم، و بالعکس خدا میگه بنده من، این کارو انجام ندیا! ما دوباره ضدش عمل میکنیم و انجام میدیم.
در قرآن کریم برای گناه واژه های گوناگونی یاد شده مثل : ذنب، اثم، سیئه، معصیت، خطیئه، جرم، منکر، فاحشه، شر و…. . به صورت ساده گناهان به دو دسته کبیره و صغیره و به طور دیگه به گناهان بدنی و غیر بدنی تقسیم میشن.
گناهان بدنی و جسمی، گناهانی هستن که انسان با یکی از اعضای بدن آن را انجام میده . مثل: غیبت، زنا ، دزدی، فحاشی و… و گناهان غیر بدنی اونایی هستن که آدم در دل و ضمیر خود اون رو انجام میده، مثل: حسد، کینه، بخل، قضاوت نا به جا و….
خداوند متعال در سوره نسا آیه 31 به ما خطاب میکنه :« گر از گناهان بزرگی (کبیره) که از آنها نهی میشود دوری گزینید، گناهان کوچکتان را از شما می‌زداییم و شما را در جایگاهی ارجمند و پرکرامت درمی‌آوریم.»
بر اساس تعالیم دین اسلام، کسی که گناه کبیره انجام بده و توبه نکنه فاسقه و نمیشه در نماز به او اقتداء کرد و شهادتش هم پذیرفته نیست و بعد از مرگ مستحق عذاب الهی است.
عع آقا یعنی ما این همه گناه کردیم یعنی دیگه تموم شد – رفتیم جهنم؟ نه کی این حرفو زده ما هیچ وقت نباید از رحمت خدا نا امید بشیم، نا امیدی از رحمت خدا یه گناه کبیره دیگه است؛ راهش توبه است توبه خالصانه و پشیمونی از کرده خویش.
تعدادی از علما و اساتید اخلاق گناهان کبیره را تا چهل مورد شمرده اند ، ولی در بعضی موارد و مواقع گناهان صغیره به گناهان کبیره تبدیل میشه و گناه انسان سنگین‌تر میشه و حکم همان گناهان کبیره رو داره. مثلاً: اصرار بر گناه صغیره، کوچک شمردن گناه، تظاهر به گناه، علنی جلوه دادن گناه، خشنودی از گناه و مغرور شدن به ستر الهی.
اگه گناه نکنیم چی میشه؟
خب سوال خیلیا اینه که آقا! حالا ما تصمیم گرفتیم دیگه گناه نکنیم حالا چی میشه؟ بریم پایین تر تا به صورت خلاصه شش تا از خواص ترک گناه رو باهم دیگه مرور کنیم.
اول حرف رو با آیه ای از قرآن بیان میکنیم درباره ترک گناه خداوند در قرآن در آیۀ 31 سوره نساء به بندگانش میگه : «إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَیِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَریما»؛ اگر گناهان کبیره را ترک کنید، گناهان دیگر (صغیره) شما را می‌پوشانیم و شما را به یک جایگاه محترم وارد میکنیم؛ در بارگاه کرامت بر شما گشوده میشود؛ شما را به بارگاه کرامت می‌پذیرند. پس گناه کبیره نکردن بخودی خود برکت دارد.
1- مانع معرفت است
ازموانعی که باعث میشه انسان معرفت پیدا نکنه، گناهه که بر عقل و فطرت تأثیر گذاشته و باعث انحراف از حق و ظرافت‌های خلقت میشه .«و لکن قَسَت قلوبهم و زین لهم الشیطان ما کانوا یعملون؛ ولی دل‌هایشان سخت شده و شیطان آنچه را انجام می‌دادند برایشان آراسته است».(سوره انعام، ایه 43)
امام صادق (ع) در باب میفرمایند : هنگامی که انسان گناه می‌کند، نقطه سیاهی در قلب او پیدا میشود، اگر توبه کند محو می‌گردد و اگر بر گناه بیفزاید زیادتر میشود تا تمام قلبش را فرا گیرد و بعد از آن هرگز روی رستگاری را نخواهد دید. (1)
2- مانع استجابت دعاست
پای حرف خیلیا که میشینیم کم و بیش، پیش میاد که افرادی میگن خدا دعامو اجابت نمیکنه و فلان و بهمان ولی یکی نیست بگه شاید مشکل اصلی خود ما هستیم؛ خودم باعث شدم دعای من بالا نره و اجابت نشه، چجوری؟ با گناهایی که در طول روز به وفور انجام میدیم.
یکی از عوامل مهمی که باعث میشه ارتباط بنده با خدا قطع بشه و توفیق دعا خواندن واستجابت از او گرفته بشه، انجام دادن گناهه. در دعای کمیل می‌خوانیم:«اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعا؛ خدایا! بیامرز گناهانی را که از دعا جلوگیری می‌کنند ».
حضرت علی (ع) می‌فرماید:«المعصیة تمنع الاجابة؛ گناه از اجابت دعا جلوگیری می‌کند.» (2)
امام سجاد (ع) از بعضی از گناهان اسم می‌برندکه آنها مانع استجابت دعا می‌شوند:
بد دلی، بد طینتی، نفاق با برادران ایمانی، باور نداشتن به اجابت دعا، تأخیر در نمازهای واجب تا آنکه وقت آنها بگذرد، نیکی نکردن، صدقه ندادن، بد زبانی و فحاشی کردن، رنجاندن پدر و مادر و… از جمله گناهانی می‌دانند که مانع اجابت دعا می‌شوند. (3)
3- مانع آرامش خاطر میشود
آرامش و آسایش خاطر تنها در سایه ایمان به خدا و توجه به او و بی‌توجهی به دنیا بدست میاد؛ انسان وقتی گناهی مرتکب میشه، وجدان اخلاقی، او را مورد ملامت و سرزنش قرار میده و همین باعث میشه آرامش روحی از آدمی صلب بشه که قرآن نام آن وجدان اخلاقی را «نفس لوّامه» می‌گذارد. پشیمانی و ندامت که از تلاش و کوشش همین نفس حاصل میشود، آرامش خاطر را از گنهکار می‌گیرد.
حضرت علی(ع) میفرمایند:« و من لم یعدل نفسه عن الشّهوات خاض فی الحسرات و سبح فیها؛ کسی که خود را از شهوات سرزنش نکند در دریای حسرت و اندوه می افتد و در آن دست و پا میزند (غرق در اندوه و افسردگی میشود) » (4)
و همچنین آن حضرت میفرمایند:« و کم من شهوة ساعة قداورثت حزناً طویلاً؛ چه بسا یک ساعت لذت مایه اندوه و غصه دراز مدت می‌گردد» (4)
4- باعث از بین رفتن شرم و حیا میشود
زمانی که غرایز طبیعی انسان طغیان میکنه، پرده شرم و حیا از بین میره و عملا انسان بدون شرم و حیا و عدم اهمیت به رسوایی از گناه خود به موجودی خطرناک تبدیل میشه. فضائل اخلاقی کنترل کننده انسان و دور کننده او از گناه اند.
حضرت علی(ع) در دعای کمیل می فرماید:«اللهم اغفرلی الذنوب التی تهتک العصم؛ خدایا! بیامرز گناهانی که پرده‌ها را می‌درد».
امام سجاد (ع) در حدیثی گناهانی که با عث از بین رفتن شرم و حیا میشود را اینگونه میفرمایند
«الذنوب التی تهتک العصم:شرب الخمر…؛ شراب خواری، قماربازی، گفتن سخنان لغو و بیهوده برای خنداندن دیگران، گفتن عیب دیگران و همنشینی با مردم بدنام و… از گناهانی است که حیا را از بین میبرند » (5)
5- باعث کوتاه شدن عمر میشود
درسته که مرگ دست خداست، ولی اعمال ما در طولانی شدن یا کوتاه شدن عمر ما دخالت داره؛ یعنی اعمال و رفتار ما در زندگی ما تأثیر می‌گذارد.
حضرت علی (ع) می‌فرماید:
«اعوذ باللّه من الذنوب الّتی تعجّل الفناء؛ از گناهانی که در نابودی شتاب می‌کنند به خدا پناه می‌برم».(6)
بعضی کارها از قبیل: قطع رحم، قسم دروغ، سخنان دروغ، آزردن پدر و مادر و… عمر را کوتاه و کارهایی از قبیل: صدقه پنهانی، نیکی به پدر و مادر و صله رحم و… عمر را طولانی می‌کند.
6-باعث تغییر نعمت میشود
حضرت علی (ع) در دعای کمیل میفرمایند:
«اللهم اغفر لی الذنوب الّتی تغیر النعم؛ خدایا! بیامرز گناهانی را که باعث تغییر نعمت‌ها می‌شوند».
یکی از حقایقی که ایات قرآن از آنها پرده برداشته، ارتباط میان اعمال ما و حوادث و اتفاقاتی است که در خارج رخ می‌دهد. اگر ملتی به گناه آلوده بشه، خداوند نعمت‌ها را یا به نقمت (عذاب) تبدیل میکنه و یا آنها را از آن ملت می‌گیره.
ایات قرآن و روایات معصومین ـ علیهم السلام ـ گرفتن نعمت را به گناه بندگان نسبت می‌دهند، خداوند می‌فرماید:« أَوَ لَمْ یَسِیرُوا فِى الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذِینَ کانُوا مِنْ قَبْلِهِمْ کانُوا هُمْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ آثاراً فِى الْأَرْضِ فَأَخَذَهُمُ اللّهُ بِذُنُوبِهِمْ ؛ ایا در زمین گردش نمی‌کنید تا بنگرید که چگونه بود سرانجام کسانی که پیش از ایشان بودند و نیرو و آثارشان در زمین بیش از اینها بود و خدا آنها را به گناهانشان برگرفت».(سوره مؤمن، ایه 21)
و امام صادق (ع) می فرماید:«و ما انعم اللّه علی عبد نعمة فسلبها ایاه حتی یذنب ذنباً یستحق بذلک السَّلب؛ خداوند نعمتی به بنده‌ای نداده تا از او بگیرد، جز آنکه گناهی انجام دهد که به سبب آن، نعمت از او گرفته شود » (7)
حضرت علی(ع) می فرماید:«ما جفت الدموع الاّ لقسوة القلوب و ما قست القلوب الالکثرة الذنوب؛ اشک چشم‌ها نخشکید مگر به خاطر قساوت دل‌ها، و دل‌ها سخت نشد، مگر بخاطر گناهان» (8)
چگونه از گناه پاک بشیم؟
حضرت محمد (صلی الله علیه واله) درباره ی ثواب یک نمونه از این اذکار چنین بیان فرموده اند: هر فردی روزی دَه مرتبه این دعا را بخواند، خداوند متعال چهار هزار گناه کبیره ی او را می بخشد، و او را از سختی های مرگ و فشار قبر و وحشت قیامت رهایی می دهد، و از شر شیطان محفوظ می گرداند و دِینَش اَدا می شود و آن دعا چنین می باشد:
« اَعددَتُ لِکُلِ هَول لا اِلهَ اَلا اللهُ، وَ لِکُلَ هَمٍ وَ غَمٍ ما شااللهُ، وَ لِکُلَ نِعمَةٍ الحَمدُاللهُ، وَ لِکُلِ رَخاءٍ اَشکُرُاللهُ، وَ لِکُلِ اُعجُوبَةٍ سُبحانَ اللهُ، وَ لِکُلِ ذَنبٍ اَستَغفِرُاللهُ، وَ لِکُلِ مُصیبَةٍ اِنا لِله وَ اِنا الَیهِ راجِعونَ، وَ لِکُلِ ضیقٍ حَسبِیِ اللهُ ، وَ لِکُلِ قَضاءٍ وَ قَدَرٍ تَوَکَلتُ عَلی اللهُ، وَ لِکُلِ عَدُوٍ اعتَصَمَتُ بِاللهِ، وَ لِکُلِ طاعَةٍ وَ مَعصِیَةٍ، لا حول وَلا قُوَه اِلا بِاللهَ العَلیِ العَظیم »
من آماده کرده ام برای هر هول و هراسی کلمه لا اِلهَ اَلا اللهُ را، و برای هر هم و غمی ما شااللهُ (هر چه خدا بخواهد)، و برای هر راحتی و آسایشی ،شکر و سپاس خدارا، و برای هرچه باعث تعجب من گردد سبحان الله را، و برای هر مصیبتی اِنا لِله وَ اِنا الَیهِ راجِعونَ را، و برای هر گرفتاری این که بگویم خدا برای من کافی است، وبرای هر قضا و قدری تَوَکَلتُ عَلی اللهُ را، و برای مقابله با هر دشمنی عتَصَمَتُ بِاللهِ را،و برای هر طاعت و معصیتی اینکه بگویم:هیچ قدرتی نیست مگر توان و قدرت خداوند والا مرتبه.
زیارت اهل قبور و همچنین خواندن یک حمد و یازده قل هو الله، ادعیه، زیارت عاشورا، آیت الکرسی و… و هدیه آن به ارواح مومین و مومنات بسیار سفارش شده. کلا یاد مرگ از جمله اقداماتیه که باعث میشه انسان دست از گناه بکشه، خداوند هم در قرآن کریم فرموده : « إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ » خدا میگه هرچی باشی آخرش میای پیش خودم؛ پس چقدر خوبه که با طهارت به دیدار حضرت دوست بریم.
جمع بندی
نکته آخر این که رفتار و گفتار و نیات انسان همه و همه دارای پیامدیه که یا در این دنیا و یا در جهان آخرت دامنگیر انسان میشود.
گرفتاری‌هایی که دراین دنیا دامنگیر انسان می شن یا مکافات عمل خودمون هستن و یا برای امتحانن یا برای ترقی و تکامل انسان و برای گروهی هم تخفیف عذاب اخروی، این ها همه لطفی است از طرف خداوند برای گناهکاران تا از مجازات اخروی آنها کاسته بشه و ممکنه در این دنیا پاک بشن و به سرای باقی سفر کنن.
مهم این نیست که بررسی کنیم که این گناه، زمینه فرهنگی، خانوادگی، اقتصادی، اجتماعی و یا روانی داشته، زیرا همه فرزندان حضرت آدم هستیم و همه انسان‌ها غیر از چهارده معصوم ـ علیهم السلام ـ گناه می‌کنند، مهم پشیمان بودن و توبه کردن است.
« لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِنْ كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ » شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آرید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است