وظایف منتظران در دوران غیبت – بخش اول

وظایف منتظران در زمان غیبت – بخش اول

غیبت امام زمان (عج) هرگز به معنای رها کردن انسانها به حال خود و تعطیل شدن احکام الهی نیست. امام غایب مانند خورشیدی است که پشت ابر قرار گرفته باشد و وجود مبارک آن حضرت موجب امنیت اهل زمین می باشد چنانکه خود میفرمایند: « من موجب امینت اهل زمین هستم » (1)

در اثبات وجود و عنایات و الطاف آن امام گرامی همین بس که امام صادق (ع) میفرمایند : « اگر زمین بدون بماند، به یقین در هم فرو میریخت » (2)

و ما مسلمانان باید توجه کنیم که به برکت او روزی میخوریم و گردش زمین و آسمان و بقای فلک همه به برکت وجود اوست : « بِيُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَي وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْاَرْضُ وَ السَّمَاءُ » (3)

با چنین باوری آنان که در دوران غیبت حضرت مهدی(عج) زندگی میکنند اگر میخواهند بیش از پیش مورد توجه و عنایت حضرت مهدی (عج) قرار گیرند تکالیف و وظایفی را باید رعایت نمایند. در این مختصر، وظایف منتظران را در دو بخش کلیات و جزئیات ارائه کرده ای؛ امید است با رعایت این تکالیف، خداوند مارا در زمره شیعیان منتظر قرار دهد ( انشاءالله)

بخش اول : کلیات وظایف

1- شناخت

رسول گرامی اسلام (ص) میفرمایند: « مَنْ ماتَ وَ لَمْ یعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیة؛ هر فردی که بمیرد در حالی که امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است » (4)

و نیز از همان حضرت (ص) منقول است که :« مَن کَذَّبَ بِا المهدی فَقَد کَفَرَ؛ کسی که مهدی را تکذیب کند کافر است » (5)

بنابراین یکی از اصلی ترین وظایف شیعه این است که تلاش کند نسبت به امام زمان (عج) خود معرفت حاصل نماید و به درگاه خداوند چنین استغاثه کند :

« اَللّهُمَّ عَرِّفْنى نَفْسَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى نَفْسَكَ، لَمْ اَعْرِف نَبِيَّكَ؛ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى رَسُولَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى رَسُولَكَ، لَمْ اَعْرِفْ حُجَّتَكَ؛ اَللّهُمَّ عَرِّفْنى حُجَّتَكَ، فَاِنَّكَ اِنْ لَمْ تُعَرِّفْنى حُجَّتَكَ، ضَلَلْتُ عَنْ دينى»(6)

یعنی بار خدایا خود را به من بشناسان، زیرا اگر خود را به من نشناسانی فرستاده‌ات را نشناخته‌ام، خدایا فرستاده‌ات را به من بشناسان، زیرا اگر فرستاده‌ات را به من نشناسانی حجّتت را نشناخته‌ام، خدایا حجّتت را به من بشناسان، زیرا اگر حجّتت را به من نشناسانی، از دین خود گمراه می‌شوم.

2- اعتقاد و پیروی

آن کس که خود را پیرو امام زمان (عج) میداند نباید به شعار اکتفا کند بلکه اعمال و رفتار خود را نیز با آن حضرت همسو و همرنگ نماید. باید پیوسته بداند که تمام کار هایش خدمت امام عرضه میشود پس تا حد توان باید از گناه و سرپیچی از دستوارت الهی بر حذر باشیم.

3- اطاعت پذیری

امامت یک امام جز با اطاعت محض امت از او تحقق نمی پذیرد. خداوند در قرآن کریم امر میکند : « أَطِيعُوا اللهَ وَأَطِيعُوا الرَّ‌سُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ‌ مِنكُمْ » یعنی خدا و رسولش را اطاعت کنید و از صاحبان امر پیروی کنید. (7)

4- تکریم و احترام

تنها کسی که به هنگام شنیدن یا خواندن نام شریفش، از جا برمیخیزیم حضرت مهدی (عج) میباشد. امام رضا (ع) در خراسان هرگاه نام قائم را می شنیدند  از جا بر می خاستند و دست بر سر گذاشته و می فرمودند :« خدایا فرجش را نزدیک کن و قیامش را آسان گردان » (8)

پیام این قیام و از جا برخاستن، هم احترام به «قائم» است و همسویی با آرمان های بزرگ « قیام جهانی او » و هم بیعتی است برای همراهی با آن بزرگوار در «روز ظهور»

5- انتظار

یکی از مهمترین و ظایف منتظران در دوران غیبت که در روایات اسلامی به عنوان یک عبادت از آن یاد شده است، «انتظار» است.

منتظر، همانند کسی است که در شبی طولانی، خسته از ظلمت و تیرگی، چشم به افق دوخته و طلوع خورشید را آرزو میکند، و همچون کسی است که در حین بالا رفتن از کوهی، پایش لغزیده، دست به سنگی میگیرد و کمک دهنده ای را فریاد میکند. منتظر همانند کسی است که در کنار بستر بیماری عزیز نشسته، و چشم انتظار طبیبی درد آشنا است و ورود او را لحظه شماری می کند که طبیبش از راه رسد و او و همچنین بیمار او را از غم و اندوه نجات و خلاصی بخشد.

احادیث فراوانی درباره انتظار وارد شده است که از باب نمونه به سه مورد اشاره می نماییم:

رسول خدا (ص) میفرماید: « انتظارُ الفرجِ بِالصَّبْرِ عِبادةٌ » یعنی صبورانه در انتظار فرج بودن عبادت است. (9)

رسول خدا (ص) در حدیثی دیگر میفرمایند: « اَفضَلُ اَعمالِ اُمَّتی اِنتِظارُ الفَرَج » یعنی برترین کار های امت من انتظار فرج و گشایش خداوند عزیز و جلیل است. (10)

امام صادق (ع) میفرمایند : « مَنْ ماتَ مِنْكُمْ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ لِهذَا الأَمْرِ كَمَنْ هُوَ مَعَ الْقائِمِ في فِسْطاطهِ قالَ : ثُمَّ مَكَثَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قالَ : لا بَلْ كَمَنْ قارَعَ مَعَهُ سَيْفَهُ قالَ : لا وَ اللهِ الاّ كَمَنِ اسْتَشْهَدَ مَعَ رَسُولِ اللهِ،صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ و سَلَّمَ »    یعنی هر کس از شما بر انتظار اين امر بميرد مانند کسي باشد که در خيمه حضرت قائم (عج) جاي دارد همانا آنکس که با ايمان به وقوع اين امر بميرد منزلت کسي دارد که در راه خدا شمشير زده باشد و آنکس که انتظار امام دوازدهم را داشته باشد مانند کسي است که در پيشگاه حضرت رسول اکرم (ص) شمشير کشيده و از حضرت دفاع کرده باشد (11)

6- یاد کردن

امام زمان (عج) در نامه ای به شیخ مفید نسبت به شیعیانش چنین میفرماید : « ما در مراعات حال شما کوتاهی نمیکنیم و یادتان را از خاطر نمیبریم » (12)

وقتی آن امام عزیز مارا از یاد نمیبرد آیا سزاوار است که ما اورا یاد نکنیم، بنابراین بسیار به جاست در طول شبانه روز به هر شکلی شده است ولو با ذکر یک صلوات برای سلامتی امام زمان (عج)، آن عزیز را یاد کنیم.

7- محبت ورزیدن

خداوند محبت و مودت حضرت مهدی (عج) را در ضمن محبت ورزیدن به سایر اهل بیت پیامبر(ص) بر همگان واجب کرده است. آنجا که میفرماید: « قُل لاِّ اَسئئَلُکُم عَلَیهِ اَجرًا اِلَّا المَوَدَّةَ فِی القُربیٰ » یعنی بگو من از شما جز مودت و محبت خاندانم اجر و مزدی برای رسالت نمیخواهم. (13)

محبت اساس و پایه دین و درواقع همه دین است. امام صادق (ع) در این باره میفرمایند : « هل الدّین الّا الحبّ ؟» یعنی آیا دین چیزی جر دوستی و محبت است؟ (14)

پس وظیفه شیعه منتظر این است که به مولای خود عشق بورزد

8- اشتیاق دیدار و جست و جو

به دنبال محبت ورزیدن به محبوب قطعا شوق دیدار در دل، ایجاد میشود. کسی که عاشق شد برای رسیدن به معشوق ولو به یک نگاه سر از پا نمیشناسد. در فرازی از دعای ندبه چنین میخوانیم : « بر من دشوار است که مردم را ببینم ولی تو دیده نشوی » و در فراز دیگری میگوییم: « کی میشود که تو مارا ببینی و ما هم تو را ببینیم؟ »

  9- خدمت

زمانی که پیامبران و امامان معصوم آرزو میکنند که ای کاش مهدی موعود (عج) را درک میکردند و به او خدمت می نمودند، وظیفه منتظران آن حضرت (عج) در خدمت به ساحت مقدس او چقدر مهم میباشد؟

امام صادق (ع) در باره حضرت مهدی (عج) چنین میفرمایند: « اگر دوران اورا درک میکردم همه روز های زندگی ام را در خدمت به میگذراندم » (15)

10- ادای حقوق

حقی که امام زمان (عج) بر گردن ما دارد حقی نیست که بتوان آن را با دنیا و هرچه درآن است ادا کرد. حق او حق حیات و حق هدایت است؛ لذا در فرازی از دعای ندبه چنین درخواست میکنیم : « خداوندا ! مارا در ادای حقوق او یاری فرما » البته ذکر این نکته ضروری است که امام زمان (عج) نیازی به ادای حقوق توسط ما ندارد، بلکه سخن این است که شیعه، حق شناسی خود را از آن بزرگوار به اثبات برساند.

11- خود سازی و رعایت تقوا

اگر میخواهیم در زمره منتظران حقیقی و یاران امام زمان (عج) باشیم، با شعار امکان ندارد. بلکه باید در راه دفاع از ارزش های ولایت عملا وارد شویم. مبارزه با شیطان و هوای نفس و چشم پوشی از اعمال حرام و ناشایست وظیفه یک منتظر واقعی است. امام صادق(ع) میفرمایند: « مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ‏ أَصْحَابِ‏ الْقَائِمِ‏ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ » یعنی هرکس میخواهد از یاوران قائم باشد باید انتظار کشد و در عین انتظار به تقوا و خوش خلقی رفتار نماید.

12- به فکر دیگران بودن

شیعه دوران غیبت کسی نیست که تنها به نجات خود بیندیشد بلکه خودرا از سرنوشت دیگران نیز سهیم میداند. در فرازی از دعای ندبه چنین میخوانیم :« بر من دشوار است که بر تو گریان باشم اما دیگران تورا رها کنند » بنابراین یکی از وظایف منتظران این است که غیر از نجات خود در یاری رساندن به مردم، در دستگیری افتادگان، در بیدار کردن غافلان، در هدایت گمراهان و در حل مشکلات دیگران از هیچ تلاشی دریغ نکنند. در اهمیت این نکته همین بس که امام باقر(ع)  میفرمایند : « قوی باید ضعیف را و غنی باید فقیر را یاری کند و هرکس باید برادرش را نصیحت کند و اسرار مارا بپوشاند و … و هرکس چنین باشد و قبل از قیام قائم (عج) بمیرد شهید خواهد بود »

13- دعا برای امام زمان (عج)

در روایات بسیار آمده است که دعا مغز عبادت است و وظیفه منتظر این است که برای سلامتی، عزت، نصرت و پیروزی امام زمان (عج) دعا نمابد. همچنبن امام رضا (ع) تاکید میکردند که دعای ذیل را در قنوت نمازتان مخصوصا در روز جمعه حتما بخوانید :

اللهمَّ أصْلحْ عَبْدَکَ وَ خَلِیفَتَکَ بِمَا أصْلَحْتَ بِهِ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ حُفَّهُ بِمَلاَئِکَتِکَ و أیِّدْهُ بِرُوح ِالقُدُسِ مِنْ عِنْدِکَ و اسْلُکْهُ مِنْ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفَهِ رَصَداً یَحْفَظُونَهُ مِنْ کُل سُوءٍ وَ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْنا یَعْبُدُکَ لاَ یُشْرِکُ بِکَ شَیْئاً، وَ لاَ تَجْعَلْ لأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ عَلَی وَلِیِّکَ سُلْطَاناً وَ أئذَنْ لَهُ فی جِهَادِ عَدُوِّکَ وَعَدُوِّهِ و أجْعَلْنِی مِنْ أَنْصَارِهِ اِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرً

بارالها، کار ظهور بنده شایسته وخلیفه(جانشین) راستینت (امام مهدی(عج) ) را اصلاح فرما. همانگونه که کار پیامبران و فرستادگانت را اصلاح نمودی. و از فرشتگانت نگاهبانانی بر او بگمار و از سوی خویش با ”روح القدس” او را یاری و پشتیبانی فرما. و دیده بانانی از پیش رو و پشت سر همراه وی گردان تا از هر بدی نگاهش دارند. و ترس و هراس او را به امن و امان دگرگون ساز که او تو را می پرستد و هیچ چیزی را همتا و همانند تو نمی داند. و او را در جهاد با دشمنت و دشمنش اجازت فرما. و مرا از یاران او بشمار آور که همانا تو بر هر کاری توانائی.

14- دعا برای فرج

همانطور که در عنوان قبلی گفته شد دعا کردن برای امام زمان (عج) بسیار لازم است؛ و از بس دعا برای تعجیل در ظهور آن حضرت (عج) مهم میباشد که آن را در عنوانی جدگانه بیان کردیم. حضرت مهدی – ارواحنا فداه خود میفرمایند: « برای ظهور من بسیار دعا کنید، همانا این کار گشایش خودتان خواهد بود » (16)

منابع

1- وظایف منتظران انتشارات مسجد جمکران از جلد دوم کمالدین ص 485

2- میزان الحکمه ج1 حدیث 821

3- دعای عدیله

4- سید بن طاووس، الاقبال بالاعمال الحسنه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۵۲؛ شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۰

5- التصريح بما تواتر في نزول المسيح ، ص 242 ، ح 60

6- مفاتیح الجنان

7- سوره نساء آیه 59

8- منتخب الاثر آیت الله صافی ص 506 به نقل از کتاب وظایف منتظران

9- میزان الحکمه ج 1 حدیث 1198

10- میزان الحکمه ج 1 حدیث 1200

11- مدرک قبلی حدیث 1205

12- وظایف متتظران به نقل از احتجاج طبرسی چاپ اسوء ج 2

13- سوره شوری آیه 23

14- میزان الحکمه ج 2 حدیث 3097

15- وظایف منتظران به نقل از بحارالانوار ج 51 ص 148

16- وظایف منتظران به نقل از کمال الدین ج 2 ص 485